| “Selale Kadak”
Dış Ekonomik İlişkiler Konseyi (DEİK) bünyesinde değil ama gayriresmi bağlantı içinde.
Adeta bir gölge konsey gibi çalışıyor. Başında ise bir Türk var. Türk-Ermeni Ä°ÅŸ GeliÅŸtirme Konseyi’nin BaÅŸkanı Kaan Soyak’tan bahsediyoruz. Soyak’a göre, ancak üçüncü ülkeler kanalıyla ticaret yapabilen Türkiye ve Ermenistan arasındaki ticaret hacmi, 70 milyon dolardan 500 milyon dolara rahatlıkla çıkabilir. Åžayet, iki ülke yönetimi iyi komÅŸu olabilmek için bir adım atabilirse…
Türkiye ile Ermenistan arasındaki iliÅŸkilerin biraz düzelmesinin, iki ülke arasındaki ticaret hacmini 70 milyon dolarlardan kabaca hangi rakama çıkarabileceÄŸi sorusuna Türk-Ermeni Ä°ÅŸ GeliÅŸtirme Konseyi BaÅŸkanı Kaan Soyak, hiç düşünmeden ‘500 milyon dolar’ cevabını veriyor.
Ne var ki bu ticaret bir türlü gerçekleşemiyor. Çünkü iki ülke işadamları doğrudan birbirleriyle ticaret yapamıyor. Ya Gürcistan üzerinden ya da İran üzerinden ticaret yaptıkları için de mevcut potansiyeli bir türlü kullanamıyorlar.
Aslında Kaan Soyak’ın kiÅŸisel giriÅŸimleriyle 1998 yılında kurulan Türk-Ermeni Ä°ÅŸ GeliÅŸtirme Konseyi’nin çabalarıyla ÅŸimdiye kadar birbirlerini görmeden ticaret yapan Ermeni ve Türk iÅŸadamları bir araya gelmiÅŸ, en azından birbirini tanıma ÅŸansına kavuÅŸmuÅŸ. Soyak, ticaret yapanların yüzde 70’ini buluÅŸturduklarını ve her ne kadar ticareti üçüncü ülkelerin üzerinden yapsalar da karlılıklarını artırabilecek çeÅŸitli formülleri geliÅŸtirdiklerini söylüyor. Soyak’a göre, birbirini tanıyan alıcı ve satıcılar sayesinde ticaretin yüzde 70’i doÄŸrudan ticarete çevrilebildi.
Türk Ermeni Ä°ÅŸ GeliÅŸtirme Konseyi kadar bizim ilgimizi 40 yaşındaki Kaan Soyak da çekiyor. Amerika’daki Ermeni diasporasını Anadolu’ya düzenlenecek turistik turlara ikna etmek için verdiÄŸi mücadeleden tanıdığımız Soyak’ın Ermenistan’la iliÅŸkilerin düzelmesi için verdiÄŸi mücadelenin nedenini merak ediyoruz. Soyak bir Ermeni deÄŸil, ancak 1991 yılından bu yana Ermenistan’la iÅŸ yapıyor. 6 yıldır New York’ta yaÅŸayan ve çalışan Kaan Soyak’ın ÅŸirketi aynı zamanda Ermenistan ile ilgili danışmanlık hizmeti de veriyor. Ä°ÅŸte bu nedenle de Ermenistan’la iliÅŸkilerin düzelmesi halinde iki ülkenin ticaretinin ne kadar deÄŸiÅŸeceÄŸini çok iyi biliyor.
1998 yılında Ä°stanbul’da düzenlenen Karadeniz Ekonomik Ä°ÅŸbirliÄŸi Toplantısı’na katılan Ermenistan Devlet BaÅŸkanı’nın da yeÅŸil ışık yakması üzerine Türk Ermeni Ä°ÅŸ GeliÅŸtirme Konseyi’nin kurulmasına ön ayak oluyor ve eÅŸ baÅŸkan seçiliyor. O gün bugündür Kaan Soyak, Ermenistan, Amerika ve Türkiye üçgeninde hem telefonla hem de bizzat seyahat ederek diyalog kurma çabası veriyor.
Konsey ne yazık ki, Dış Ekonomik Ä°liÅŸkiler Konseyi (DEÄ°K) bünyesinde yer alamıyor. Ama DEÄ°K’le olan baÄŸlantısını da kurulduÄŸu günden itibaren sıkı tutuyor. DEÄ°K’le bir anlamda gayri resmi baÄŸlantısı olan Konsey, adeta bir gölge konsey oluyor. Ãœstelik de bir çok konseyden çok daha sıkı çalışıyor. Haftada iki kez haber bülteni yayınlayan Konsey, bunu Türkiye’deki 500 adrese postalıyor. Bültende genelde, Ermenistan’la ilgili olası yeni projeler, iÅŸler hakkında bilgi veriliyor. Kimlerle kontak kuralacağı belirtiliyor. Yani diyalog için büyük çaba sarfediliyor. Aynı ÅŸekilde Ermenistan’daki eÅŸ konsey de aynı çalışmaları kendi ülkesinde yapıyor.
İki ülke arasındaki bilgi akışı böylece sağlıklı bir şekilde sağlanmış oluyor.
Ticaret potansiyeli yüksek ama…
Kaan Soyak, Türkiye’nin ekonomik sıkıntıları olduÄŸuna göre komÅŸularıyla iyi geçinmesinin ÅŸart olduÄŸu görüşünü savunanlardan. Özellikle Ermenistan’daki potansiyelin büyüklüğü dikkatlerden kaçmamalı. Soyak’a göre, Ermenistan’la ticari iliÅŸkilerin normalleÅŸmesi baÅŸta enerji ve doÄŸalgaz olmak üzere pek çok konuda Türkiye’ye avantaj saÄŸlayacak.
Türkiye’nin enerji sıkıntısı var. Ermenistan elektrik verebilecek durumda. Zaten, Türkiye Ermenistan elektriÄŸini Ruslar’dan ve Gürciler’den üstelik de pahalıya almıyor mu? DoÄŸalgaz konusuna da dikkat çeken Soyak’ın görüşleri şöyle: “Ermenistan bölgedeki en iyi enerji altyapısına sahip ülke. Rusya’dan Ermenistan’a gelen doÄŸalgaz boru hattı, Türkiye sınırına 7 km kalana kadar devam ediyor. Kapasitesi 9 milyar metreküp. EÄŸer sınır açık olsa, bu hat kullanıma açılabilir. Türkiye’nin sıkıntılarından biri de doÄŸalgaz saklayacak depolarının olmayışı. Oysa Ermenistan’da, yıllık 220 milyon metreküp kapasitesi olan yer altı depoları mevcut ve Türkiye sınırına uzaklığı sadece 21 km. Herhangi bir kısıtlamada Türkiye bu depolara koyduÄŸu doÄŸalgazı kullanabilir. Kars’tan Ermenistan’a giden demiryolu da ÅŸuanda kapalı. Yıllık yük taşıma kapasitesi 10 milyon tondu. Bugün bütün mallar Gürcistan üzerinden taşınıyor. Åžayet demiryolu açık olsaydı, Mersin ve Ä°skenderun limanı Orta Asya’nın ana limanı olacaktı.”
Soyak, bunların dışında örneÄŸin tekstil konusunda da işçiliÄŸin çok ucuz ancak kalitenin yüksek olduÄŸu Ermenistan’la iÅŸbirliÄŸine gidilebileceÄŸine inanıyor. Türk tekstilinin Amerika’da yaÅŸayan Ermeniler üzerinden bu ülkede alıcı bulması da hiç zor deÄŸil. Yeter ki, iliÅŸkiler yeniden baÅŸlasın.
Her yıl 40 bin Ermeni turist gelecek
Elazığ’da Hilton ya da Diyarbakır’da Hyatt Regency oteli garip gelebilir. Ancak Kaan Soyak anlatmaya baÅŸlayınca bize hiç garip gelmiyor. Neden mi? Bu yıl Türkiye’ye yıllarca özlemiyle yaÅŸadıkları Anadolu’yu görmek için gelecek olan Amerika’daki Ermeniler’in sayısının 1000’i bulacağı belirtiliyor. Bu Ermeniler, radikallerin etkisiyle çok istedikleri halde, dedelerinin yaÅŸadığı topraklara bir türlü gelememiÅŸlerdi. Sonunda New York’taki Ermeni kilisesinin inanç turizmine olumlu yaklaÅŸmasıyla Ermeniler’e seyahat etme yolu da göründü. Soyak, yapılacak gezilerin sonunda Ermeniler’in düşüncelerinin önemli olduÄŸunu ve uluslararası ÅŸirketlerin (oteller zinciri gibi) bu görüşleri beklediÄŸini belirtiyor. Yani Anadolu, inanç turizmi açısından büyük önem taşıyor. Çünkü tüm dünyada 6.5 milyon Ermeni yaşıyor ve Soyak’a göre yılda en az 40 bini Anadolu’ya seyahat etmek istiyor. Ä°ÅŸte bu nedenle büyük otellerin bu bölgeye ilgi göstermemesi için hiçbir sebep yok.
Bir hafta Ermenistan’da kalan Soyak, tüm dünya Ermeniler’inin dini lideri Garagin II’yi de ziyaret etmiÅŸ. Garagin II’yle görüşmesinden kesit verirken, Soyak ÅŸunları söyledi: “AÄŸrı Dağı’na büyük önem veriyorlar. Garagin II, ‘kime ait olduÄŸu önemli deÄŸil. Dağı ziyaret edememek bize çok acı veriyor’ dedi. Soykırım konusunun artık çözülmesi ÅŸart. Biz bir Tarih Komisyonu kurulmasını önerdik. Ä°ki yıl oldu, ancak Ankara’dan hala bir ses çıkmadı. Bu iÅŸin sivil toplum örgütleri nezdinde, tarih komisyonu kurarak bir an önce ele alınması gerekiyor.
News Source:Â Yeni Binyil – 3 Ocak 2001 |
Akgün Medya